ZZP-er en arbeidsongeschiktheid: tijd voor een nieuwe oplossing
Pensioen, arbeidsongeschiktheid en opleiding in één voor alle werkenden
De zzp-er is niet uit het nieuws weg te slaan. Soms gaat het over zijn status (wanneer ben je zzp-er) dan weer gaat over zijn lot (bedreigde diersoort en/of schandelijk uitgebuit). Zo wordt de laatste tijd van verschillende kanten geroepen om bescherming van de zzp-er bij arbeidsongeschiktheid (en in één moeite door ook maar voor het pensioen). Voorstanders (vakbonden, vertegenwoordigers van werkgevers en verzekeraars) en tegenstanders (vrijwel alle zzp-organisaties en nu ook de Werkvereniging, voor modern werkenden) laten van zich horen.
Wat historische context bij de verschillende invalshoeken is nuttig. Want er zijn meer alternatieven dan een traditionele particuliere verzekering of de geopperde verplichte collectieve verzekering.
Historie
In het verleden kenden we een tweetal verzekeringssystemen waar (onder meer) de zelfstandigen onder vielen. De AAW (Algemene Arbeidsongeschiktheidswet; een volksverzekering, die gold van 1976 tot 1998) en de WAZ (Wet Arbeidsongeschiktheid Zelfstandigen; alleen geldend voor zelfstandige ondernemers van 1998 tot 2004). De reden voor afschaffing van de AAW lag kort gezegd in het versoberen van het collectieve sociale stelsel. De WAZ werd nodig geacht omdat anders mogelijk de zelfstandigen zich (massaal) niet zouden gaan verzekeren. De WAZ hield het relatief kort vol omdat men te veel moest betalen en men er te weinig voor terug kreeg. In de politiek vond men dat “het risico voor arbeidsongeschiktheid en het treffen van voorzieningen daartegen tot de verantwoordelijkheden van de ondernemer hoort”. Verzekeraars probeerden tevergeefs in dit gat te springen en maakten dure, onbegrijpelijke producten. Slechts 20% van de zzp’ers heeft zo’n AOV en het aandeel neemt af.
ZZP’er als ruilmiddel
De geschiedenis lijkt zich nu te gaan herhalen. Omdat vakbonden en werkgevers er niet uit te komen in hun pensioen- en cao onderhandelingen en hun machtspositie steeds verder afkalft hebben ze in de ZZP’er een gezamenlijke vijand gevonden. Deze ZZP’er ondermijnt het sociale stelsel en moet daarom meedoen met een verplichte AOV en hun collectieve pensioenen. Ze vinden hierin steun bij o.a. GroenLinks en de PvdA.
Modern Werkenden
Maar het lijkt meer een wanhopig roepen dan een echte oplossing. Want ‘de zzp’er’ of ‘de werknemer’ bestaat niet. “Een snel groeiende groep mensen werkt tegenwoordig afwisselend als werknemer, zelfstandig ondernemer, opdrachtgever, werkt hybride of via uitzend, interim en payroll constructies. Het wordt tijd dat de huidige structuren en voorzieningen hier op inspelen.” aldus Roos Wouters van de Werkvereniging. Deze belangenvereniging wil een sociaal zekerheidsstelsel waarbij het individu centraal staat en niet de werkvorm. En hun roep vindt bijval van vrijwel alle ZZP-organisaties.
Sociale premies zou je niet moeten koppelen aan het contractsoort, maar aan het individu. Dus dat ieder soort werkende de premies voor verzekeringen, pensioen en een budget voor opleidingen op dezelfde manier regelt. Dit hoeft niet in de klassieke vorm van ‘premie’ betalingen, maar is ook mogelijk met collectieve spaarvormen zoals de broodfondsen. Een nieuwe ontwikkeling daarin is crowdsurance, bijvoorbeeld het snelgroeiende ondernemersnetwerk SharePeople. Hierbij creëren ‘modern werkenden’ een vangnet bij ziekte en sparen ze tegelijkertijd voor -bijvoorbeeld- opleidingen en pensioen. Kortom een hybride, betaalbaar sociaal stelsel in plaats van een verplichte en dure verzekering.
Verzekeraars vinden dat wellicht niet zo leuk, omdat hun verdienmodel dan onder druk staat en vakbonden en werkgevers vinden het niet zo leuk omdat zzp’ers zo niet kunnen opdraaien voor het het dekken van hun pensioentekorten. Maar het is tijd voor nieuwe oplossingen.
Joop der Weduwen en Cosmas Blaauw
Over de auteurs
Mr. drs. Joop (A.M.) der Weduwen is juridisch adviseur en auteur van het boek ‘Vogelvrij verklaard. Het arbeidsrecht van de zzp-er. Hoe en waarom de freelancer verdwijnt.’ Met zijn bedrijf Juridisch Eerste Hulp Bij Ondernemen helpt hij ondernemers, met praktisch juridisch advies.
Cosmas Blaauw is sociaal ondernemer en initiatiefnemer van SharePeople.
